پیش از مراجعه به مطب:

۱- هرگز در حضور کودک از تجربیات بد دندانپزشکی خود صحبت نکنید.

۲- به او وعده جایزه ندهید. چرا که کودک تصور می کند قرار است به جای بدی برود و به همین خاطر به او جایزه می دهید. اگر هم جایزه ای در کار است، آن را به صورت غیر منتظره و پس از درمان دندانپزشکی به او بدهید.

۳- بهتر است کودک قبل از جلسه درمان، یک وعده غذایی سبک خورده و خواب کافی نیز داشته باشد. خستگی کودک هنگام مراجعه، سبب بهانه جویی و عدم همکاری او خواهد شد.

۴- پاسخ سوالات فرزندتان در مورد مسایل مربوط به دندانپزشکی را به دندانپزشک متخصص بسپارید.

۵- از کاربرد کلماتی مثل آمپول، سوزن و خون که موجب اضطراب کودک می شود، بپرهیزید. دندانپزشک متخصص کودکان می داند که چگونه با استفاده از کلمات متناسب با سطح درک کودک، او را با مطب آشنا کند.

۶- حین کار درمانی کاملا طبیعی رفتار نموده و با کودک صحبت نکنید. متخصصان این رشته با روش های کاهش ناراحتی، اصول رفتاری و روانشناسی کودکان به خوبی آشنا هستند.

دکتر هدی شمس‌الدین

متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

اگر می خواهید با روند پوسیدگی و چگونگی ایجاد دندان درد آشنا شوید به "همه چیز درباره پوسیدگی دندان" سر بزنید. دندان درد کودک نتیجه مراحل انتهایی پوسیدگی و درگیری پالپ دندان و تحریک عصب بواسطه آزاد شدن واسطه‌های التهابی آن می‌باشد. از آنجا که عصب دندان درون فضای کوچک دندان محبوس است، این التهاب سبب افزایش فشار درون پالپ و درد بسیار شدید می‌باشد. شاید با مواردی برخورد کرده باشید که دندان درد کودک پس از یک دوره چند روزه یا چند هفته‌ای با درد بسیار شدید، آرام می‌شود. خوب است بدانید که این آرام شدن درد به دلیل از بین رفتن و یا به اصطلاح نکروز عصب دندان می‌باشد. چنین دندانی کماکان نیازمند درمان پالپ یا همان عصب کشی می‌باشد. در غیر این صورت به مرور زمان دندان درجات پیشرفته تر تخریب و عفونت را طی خواهد کرد.

بر خلاف تصور بسیاری از والدین گذاشتن قرص مسکن و یا اسپری بی حسی موضعی روی دندان مبتلا سبب تسکین درد کودک نخواهد شد. با توجه یه ماهیت این مواد، استفاده موضعی از آن‌ها سبب سوختن بافت لثه و تشدید مشکل و درد کودک خواهد شد.

درمان ساده دندان درد کودک تا زمان مراجعه به متخصص دندانپزشکی کودکان استفاده از شربت‌های مسکن مثل ایبوپروفن و یا استامینوفن می باشد. ضمنا از دادن قرص های مسکن مخصوص بزرگسالان به کودکتان جدا خودداری کنید. تا زمانی که علایم تورم و یا آبسه شدید نیز در کودک مشاهده نمی‌شود، دادن آنتی بیوتیک ضرورتی ندارد.

درمان قطعی دندان درد کودک پالپکتومی و یا عصب‌کشی دندان مبتلا می‌باشد. هر چه درمان قطعی سریع‌تر انجام پذیرد ، کودک متحمل دندان درد کمتری شده، تخریب نسج دندان کمتر ، التهاب بافت‌های داخلی دندان کمتر و پاسخ موفقیت‌آمیز به درمان عصب کشی بیشتر خواهد بود. به تاخیر انداختن درمان نیاز به آن را برطرف نخواهد کرد و دندان با سابقه دندان درد همچنان نیازمند عصب‌کشی باقی خواهد ماند.

انگیزه تالیف این مطلب: استفاده از چسب مایع جهت کاهش دندان درد!

شاید مصرف مسکن برای تسکین درد بدیهی به نظر برسد ولی نکته ای که باعث شد این مطلب را بنویسیم، این بود که  امروز در کلینیک بیمار ۶ ساله ای داشتیم که والدینش برای رهایی کودک از درد شدید، روی تمام دندانهای فک پایین کودک چسب مایع ریخته بودند! جدا کردن چسب‌ها از لثه های زخمی کودک کم سن و غیر همکار کم زحمت تر از عصب کشی و روکش کردن دندانش نبود. قطعا کودک تا ترمیم زخم دهانش آب خوش از گلویش پایین نخواهد رفت.

ریختن چسب روی دندان برای کاهش دندان درد!

شاید به نظرتان عجیب باشد که کودک ۵ یا ۶ ساله‌ای هنوز پستانک دوران نوزادی‌اش را کنار نگذاشته باشد. اما دیدن کودکانی که بدون توجه به اطرافیان انگشتشان را توی دهانشان گذاشته‌اند و گاهی صدای ملوچ و ملوچشان هم به گوش می‌رسد، چندان هم ناشایع نیست. در این مطلب علل و اثرات این عادات و همین‌طور درمان‌های آن را با هم می‌خوانیم.

خوب است بدانید که مکیدن جزیی غریزی در وجود هر نوزاد تازه متولد شده است. از این رو اگر نوزاد یا نوپای شما در طول روز ساعات متمادی مشغول مکیدن انگشت یا انگشتانش است، جای هیچ نگرانی وجود ندارد. مشکل از آن جایی آغاز می‌شود که کودک در سنین بالاتر همچنان این عادت را ترک نکرده باشد.

اما مکیدن انگشت چه ایرادی دارد؟ چرا باید به کودک برای ترک عادت مکیدن انگشت یا پستانک کمک کنیم؟ جدا از بحث انتقال میکروب‌ها از طریق دست آلوده به دهان، مهم‌ترین عارضه این عادت ایجاد اختلال در شکل ظاهری دندان‌ها و به‌هم خوردن نظم دندان‌های کودک است. مکیدن انگشت شصت برای بیش از ۴-۶ ساعت در شبانه‌روز موجب می‌شود که دندان‌های جلویی در فک بالا بیرون زده‌تر از حالت طبیعی شوند و جفت شدن دندان‌های دو فک با هم دیگر مثل سابق نخواهد بود. به این معنی که حتی زمانی که کودک دندان‌هایش را روی هم گذاشته، فضایی بین دندان‌های دو فک مشاهده می‌شود.

احتمال درست شدن خود به خود عوارض ذکر شده وجود دارد، اما در صورت ادامه یافتن عادت و یا در کودکان با سن بالاتر برای اصلاح ظاهر دندان‌ها حتما باید به دندانپزشک متخصص کودکان مراجعه نمایید.

چرا بعضی کودکان پیش دبستانی انگشت خود را می‌مکند؟ می‌توان گفت مهم‌ترین علت ایجاد این عادت تلاش او برای پیدا کردن راهی جهت کنترل استرس و اضطرابش است. معمولا این عادت در کودک به دنبال یک واقعه استرس زا آغاز می‌شود. مثلا رفتن به مهدکودک و جدا شدن از مادر برای ساعتهای طولانی، متولد شدن فرزند جدید در خانواده و… همه سبب ایجاد استرس در کودک می‌شود و او برای رهایی از این نگرانی به مکیدن انگشت روی می‌آورد. بعضی کودکان نیز این رفتار را از دوستان یا هم‌بازی‌های خود می‌آموزند.

چگونه به کودکمان برای ترک عادت مکیدن انگشت کمک کنیم؟ مهم‌ترین مساله در درمان چنین عاداتی این است که هم والدین و هم خود کودک باید خواهان درمان و ترک عادت باشند. بنابراین کودک باید به سنی رسیده باشد که برای کمک به درمان درک کافی داشته باشد. یعنی حداقل ۳ یا ۴ ساله باشد. همان‌طور که گفته شد در کودکان کم سن و سال زیر یک سال مکیدن واکنشی غریزی و طبیعی است و هیچ گونه تلاشی برای رفع این عادت نیاز نمی‌باشد. در مراحل ترک عادت همیشه از ساده‌ترین درمان به سمت درمان‌های پیچیده‌تر می‌رویم. برای کودکان با سن بالاتر می‌توانید یک گفت‌وگو خصوصی و جدی با او در مورد رفتار نامناسبش داشته باشید. کودک بسته به سطح درکش ممکن است به همین سادگی عادتش را کنار بگذارد. روش دیگر برای کودکی که می‌خواهد عادتش را ترک کند اما توانایی نه گفتن به خودش را ندارد، یادآوری به او است. استفاده از یک چسب زخم ساده روی انگشتی که کودک آن را می‌مکد به او یادآوری می‌کند تا در مواقعی که ناخودآگاه دستش را به سمت دهانش می‌برد، نباید انگشت را در دهانش بگذارد.

روش‌های مشابه مثل استفاده از محلول تلخ روی انگشت کودک، پوشاندن انگشتان کودک با یک جوراب تمیز نیز اثر مشابهی دارد. اما بسیار دقت کنید که کودک این ابزارها را تنبیه تلقی نکند. باید برای او شرح دهید که این وسایل تنها برای یادآوری هستند. تنبیه تلقی کردن موجب افزایش استرس کودک و بدتر شدن وضعیت خواهد شد.

یک روش درمانی موثر و جذاب برای کودک بستن قرارداد بین مادر و کودک و یا دندانپزشک و کودک است. این قرارداد بیان می‌کند که اگر کودک برای مدت خاصی (یک ماه) سراغ مکیدن انگشتش نرود از مادر یا دندانپزشک جایزه ای دریافت خواهد کرد. درست کردن یک جدول برنامه خانگی و چسباندن استیکر برای روزهایی که عادت انجام نشده، ایده مناسبی به نظر می‌رسد. ایده آل این است که کودک بتواند در ماه اول ۲۸ برچسب  و در ماه دوم ۲۹ برچسب کسب کند. اگر این برنامه ۳ ماه با موفقیت ادامه یابد، احتمال موفقیت بلند مدت وجود خواهد داشت.

در نهایت اگر با وجود انجام این درمان های خانگی باز هم موفق نشدید کودکتان را به ترک عادتش وادار کنید، چاره نهایی مراجعه به دندانپزشک کودکان است. دندانپزشک برای کودک وسیله‌ای خواهد ساخت که مانع قرار دادن انگشت در دهان می‌شود. تاکید می‌کنیم که حتی این درمان هم نباید توسط کودک تنبیه تلقی شود. طی چند روز اول پس از قرار گرفتن این وسایل در دهان کودک ممکن است صحبت کردن یا غذاخوردن او دچار مشکل شود. اما این مشکلات گذرا هستند. طول دوره درمان با این وسایل ۶ - ۱۲ ماه خواهد بود.

خوب است بدانید اغلب کودکان پیش دبستانی که هنوز پستانک را ترک نکرده‌اند، به محض رفتن به مدرسه یا مهدکودک در اثر فشار هم سن و سالان، خودخواسته پستانک را کنار می‌گذارند. ضمنا فراموش نکنید که روش‌های درمانی مثل جدول برچسب که برای ترک عادت مکیدن انگشت به آن اشاره کردیم، برای کنار گذاشتن پستانک هم موثر خواهد بود.

همه ما می‌دانیم که مسواک زدن و تمیز کردن دندان‌های کودک امری ضروری برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های او می‌باشد. اما شاید بارها پیش آمده که برای تمیز کردن دندان‌های فرزندتان به دردسر افتاده‌اید. کودک در برابر کار شما مقاومت و لجبازی می‌کند، یا آنقدر دهانش پر از کف خمیردندان شده که حالت تهوع پیدا کرده و دیگر تمایلی به مسواک زدن مجدد ندارد. شاید هم باز کردن دهان کوچک او و تمیز کردن دندان‌ها برای شما دشوار است. در این مطلب سعی می‌کنیم تمامی نکات مهم و کلیدی راجع به بهداشت دهان کودک، از انتخاب نوع مسواک گرفته تا موقعیت مناسب کودک برای مسواک زدن و زمان تعویض مسواک را برایتان شرح دهیم.

چطور دندان‌های کودکم را مسواک بزنم؟
موقعیت مناسب جهت تمیز کردن دندان‌های کودک بستگی به سن کودک و تعداد مراقبین وی دارد. اگر سن کودک شما کمتر از یک سال است، بهترین موقعیت برای تمیز کردن دهان کودک، گرفتن وی در آغوش و تکیه دادن سر کودک روی یک بازو و تمیز کردن دهانش با دست دیگر می‌باشد.

اگر والدین می‌خواهند با کمک یکدیگر دهان کودکشان را تمیز نمایند، موقعیت مناسب نشستن زانو به زانوی والدین روبروی هم و تشکیل یک صفحه با زانوهایشان می‌باشد. کودک روی زانوهای والدین دراز می‌کشد. یکی از والدین دهان کودک را تمیز کرده و دیگری دست‌های کودک را نگه می‌دارد. این موقعیت برای انجام بهداشت دهان کودکان 1 تا 3 ساله توصیه می‌شود.

در کودکان بزرگتر، یعنی 3 تا 9 ساله‌ها، والد پشت سر کودک قرار می‌گیرد. سر کودک به یک دست والد تکیه کرده و والد با دست دیگر دهان کودک را مسواک می‌زند. ایستادن روبروی کودک برای تمیز کردن دهانش توصیه نمی‌شود. چرا که در این موقعیت سر کودک ساپورت مناسبی ندارد.

در کودکان 9 تا 12 ساله نقش والدین نظارت فعال بر مسواک زدن کودک است. بدین معنا که کودک خودش عمل مسواک زدن را انجام می‌دهد و والدین برای تمیز کردن سطوحی از دندان‌ها که کودک خودش به تنهایی قادر به تمیز کردن کافی آنها نیست، کمک خواهد کرد. مثل سطح داخلی (زبانی) دندان‌های آسیایی پایین و یا سطح گونه‌ای دندان‌های آسیایی بالا.

مسواک مناسب کودک چگونه مسواکی است؟
مسواک مناسب کودک باید سری کوچک و دسته‌ای حجیم (برای راحتی در دست گرفتن آن توسط کودک) داشته باشد. موهای نایلونی مسواک کودک نیز باید از نوع نرم (ضخامت کم الیاف) باشند تا از آسیب به بافت‌های لثه‌ای و دندان‌ها ممانعت شود.

از چه سنی باید مراقبت‌های بهداشت دهانی کودکم را آغاز نمایم؟
ایده‌آل آن است که حتی قبل از رویش دندان‌های شیری کودک دهان وی یکبار در روز با گاز و یا دستمال مرطوب تمیز شود. این کار باعث ممانعت از استقرار میکروب‌های مسبب پوسیدگی روی سطوح دهان می‌شود. همچنین به ایجاد عادت تمیز شدن دهان در کودک نیز کمک خواهد کرد.

با آغاز رویش دندان‌های شیری جلویی، تمیز کردن دهان با دستمال یا گاز مرطوب ادامه داده می‌شود. زمانی که دندان‌های آسیایی شیری رویش پیدا کردند می‌توان به جای گاز مرطوب از مسواک برای تمیز کردن دندان‌های کودک بهره گرفت.

آیا استفاده از خمیردندان برای تمیز کردن دهان کودک ضرورت دارد؟
در کودکان با سن کمتر از سه سال استفاده از خمیر دندان برای مسواک زدن ضرورتی ندارد. کاربرد خمیر دندان در این سنین کم به دلیل کف کردن در ایجاد حالت تهوع برای کودک نقش دارد. به علاوه کودک کم سن کنترل کافی روی بلع خود ندارد و ممکن است مقداری از خمیر دندان استفاده شده را ببلعد. بلعیدن خمیردندان در دراز مدت منجر به مسمومیت کودک و تغییر رنگ دندان‌های وی (فلوروزیس) به دلیل فلوراید موجود در خمیر دندان می‌شود.
از این رو بهتر است استفاده از خمیر دندان در کودکان با ریسک کم پوسیدگی تا 36 ماهگی به تعویق افتد. پس از این سن نیز باید کاربرد خمیر دندان بسیار کم و به اندازه ناخن کودک برای هر بار مسواک زدن باشد.
برخی کارخانه‌ها محصولاتی برای تمیز کردن دهان نوزادان و نوپایان دارند که فاقد فلوراید بوده، کف نمی‌کند و از این رو برای سنین کم ایده‌آل هستند. از جمله این محصولات می‌توان به Baby orajel tooth and gum cleaners محصول شرکت Oral B اشاره کرد.

آیا استفاده از نخ دندان برای کودک ضرورت دارد؟
از آنجا که در اغلب کودکان دندان‌های شیری از هم فاصله دارند، تا زمانی که دندان‌های دایمی کودک رویش پیدا نکرده‌اند، استفاده از نخ دندان ضرورتی ندارد و مسواک به تنهایی قادر به تمیز کردن سطوح بین دندانی هم می‌باشد. اما با رویش دایمی‌ها نخ دندان کشیدن برای کودک نیز باید آغاز شود.
در صورتی که دندان‌های شیری کودک شما در تماس با هم قرار دارند و یا نامرتب و شلوغ هستند، استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن نواحی بین دندان‌ها خصوصا برای دندان‌های آسیایی وی ضرورت دارد.

کودک من حین مسواک زدن دندان‌هایش توسط من، مقاومت می‌کند. راه حل چیست؟
به طور کلی اعتقاد بر این است که اگر عادت تمیز شدن دهان زیر سن یک سالگی در کودک ایجاد شود، ماندگار خواهد شد و کودک بعدا در مقابل انجام آن مقاومت نخواهد کرد. اگر کودک شما به مسواک زدن قبل از یک سالگی عادت نکرده و اکنون در مقابل آن مقاومت می‌کند، راه حل آن مقاومت شماست! اگر در چند شب پیاپی کودک اصرار شما برای تمیز کردن دهانش را ببیند، قطعا کم‌کم مساله را خواهد پذیرفت.
البته باید توجه داشت که ممکن است گاهی کودک به دلیل خواب‌آلودگی و یا کم‌حوصلگی برای تمیز کردن دهانش همکاری نکند که در این صورت در آن شب استثنائا مسواک زدن سریع‌تر دندان‌ها و عدم توجه کافی به همه سطوح اشکالی ندارد. ولی باید در شب‌های بعدی مسواک زدن این کم‌کاری جبران شود.

از چه سنی کودک خودش می‌تواند انجام مراقبت‌های بهداشت دهانش را به عهده بگیرد؟
برای انجام مسواک زدن مستقل توسط کودک نمی‌توان سن خاصی را مشخص نمود. کودکان حتی در سنین مشابه از نظر مهارت‌های دستی بسیار متفاوتند. یک محاسبه غیر دقیق برای سنجش مهارت‌های دستی کودک "توانایی رنگ‌آمیزی بین خطوط" می‌باشد. اگر کودک شما می‌تواند تصاویر را بدون خارج شدن از حاشیه تصویر رنگ‌آمیزی نماید، به مهارت دستی قابل قبولی دست یافته است. البته حتی در چنین شرایطی هم واگذار کردن کامل انجام اعمال بهداشتی دهان به کودک منطقی نیست و نقش نظارت فعال والدین همچنان باید وجود داشته باشد.

زمان مناسب تعویض مسواک کودکم چه زمانی است؟
توصیه کلی برای تعویض مسواک زمانی است که موهای آن حسابی فرسوده شده و تغییر فرم داده‌اند. بسته به شدت و تعداد دفعات مسواک زدن این زمان حدود 3-4 ماه طول می‌کشد. در کودکان کم سن ممکن است مسواک‌ها به سرعت ظاهری فرسوده پیدا کنند که علت آن جویدن موهای مسواک توسط کودک است.

برخی کارخانه‌ها مسواک‌های با موهای رنگی تولید می‌کنند که رنگ موها زمان مناسب تعویض مسواک را هشدار می دهد. در این مسواکها زمانی که موها تا نیمه به سمت پایین بی‌رنگ شدند، زمان تعویض مسواک فرا رسیده است.

اگر بخواهیم دقیق‌تر ماهیت این بیماری را بشناسیم، بهتر است ابتدا کمی با ساختار دندان‌ها آشنا شویم.

تاج هر دندان متشکل از سه لایه می‌باشد که به ترتیب از خارج به داخل، مینا، عاج و پالپ نام دارند. مینا همان لایه مستحکم و محافظ دندان است. پالپ دندان نیز که در مرکز آن قرار دارد، حاوی عروق و اعصاب دندان می‌باشد. عاج نیز متشکل از یک سری لوله‌های ریز (میکروتوبول‌ها) و راهی ارتباطی، بین مینا و پالپ می‌باشد.

مینای دندان از یک سری کریستال‌های معدنی تشکیل شده است. این کریستال‌ها به حل شدن توسط مواد اسیدی حساس می‌باشند. طی روند پوسیدگی در واقع این کریستال‌ها حل شده و با پیشرفت پوسیدگی، نهایتاً پالپ دندان درگیر شده و اینجاست که درد دندان بروز می‌کند.

اما این اسید از کجا پیدا می‌شود؟
پس از هر بار مصرف مواد غذایی، باکتری‌هایی که به شکل طبیعی در دهان همه ساکن هستند، برای فراهم کردن تغذیه خودشان، شروع به تجزیه مواد غذایی مانده در دهان می‌کنند. حاصل تجزیه، تولید اسیدهایی مثل اسید لاکتیک خواهد بود. هر بار تولید این اسید بخشی از مینای دندان را متأثر می‌کند. هر چه توالی مصرف مواد غذایی بیشتر باشد و یا از مواد غذایی مضر برای دندان (آنهایی که تجزیه‌شان اسید بیشتری تولید می‌کند، مثل کربوهیدرات‌ها، شکلات و…) بیشتر استفاده شود، روند حل شدن کریستال‌های دندانی سرعت می‌گیرد.

برای ممانعت از تولید اسید در دهان کودکم چکار باید انجام دهم؟
با شیرینی و شکلات چه کنیم؟! ظاهراً تولید اسید روندی اجتناب‌ناپذیر است. اما برای ممانعت از ایجاد پوسیدگی، راهکار همان توصیه ساده همیشگی است: مسواک زدن. اگر پس از صرف هر وعده غذایی، دهان کودک با مسواک و خمیردندان تمیز شود، مواد مورد نیاز باکتری‌ها و به دنبال آن تولید اسید حداقل خواهد بود.

دوم آنکه هر چه تکرر مصرف غذا توسط کودک کمتر باشد، احتمال پوسیدگی دندان در وی کمتر خواهد بود. درست است که مصرف کمتر شیرینی و شکلات هم برای سلامت بدنی و هم سلامت دندانی کودک توصیه شده، اما قطعاً منع کامل کودک از مصرف شیرینی و شکلات نه امکان‌پذیر است و نه منطقی. لذا توصیه می‌شود که این میان‌وعده‌ها بلافاصله پس از صرف غذا به کودک داده شود تا بدین طریق از تعداد دفعات حمله اسیدی در دهان او کاسته شود.

ایجاد پوسیدگی چقدر طول می‌کشد؟
گذر پوسیدگی از لایه مستحکم مینا، عبور از عاج و درگیر کردن پالپ پروسه‌ای زمان‌بر می‌باشد. این روند در دهان سالم حدوداً دو سال طول می‌کشد. اما در دهان‌هایی که پوسیدگی شایع است و یا در کودکان با تغذیه نامناسب، کودکان با بزاق کم و کودکان با ضعف سیستم ایمنی به دلیل بیماری‌های سیستمیک این روند سریع‌تر پیشرفت می‌کند.

لذا در حالت عادی پوسیدگی در دهان کودک شما ناگهانی و یک شبه پیدا نمی‌شود. اگر کودک به طور منظم، مثلاً هر 6 ماه یکبار، تحت معاینه دندانپزشک متخصص کودکان قرار گیرد، قطعاً با تشخیص زودهنگام و ترمیم پوسیدگی‌ها از پیشرفت آن به سوی پالپ و ایجاد درد طاقت‌فرسا برای کودک ممانعت خواهد شد.

آیا پوسیدگی مسری است؟
متاسفانه پاسخ این سوال مثبت است. میکروب‌های مسبب پوسیدگی دندان به راحتی و حین اعمالی چون بوسیدن، استفاده از قاشق مشترک و… از والدین، پرستار کودک و یا خواهر و برادر بزرگتر به دهان کودک منتقل می‌شوند. بدیهی است که هر چه پوسیدگی در دهان شما کمتر باشد، کودک شما نیز بیشتر در امان خواهد بود.

علائم اولیه پوسیدگی دندان‌های کودکمان چیست؟
بر خلاف تصور، همیشه دندان پوسیده سیاه و سوراخ‌شده نیست. درست است که در مراحل پیشرفته پوسیدگی، دیدن چنین نمایی در دهان کودک شایع است، اما تشخیص مراحل اولیه پوسیدگی و جلوگیری از پیشرفت آن به سمت پالپ مسئله‌ای حائز اهمیت می‌باشد. در مراحل ابتدایی پوسیدگی دندان، نمای شفاف و یا به اصطلاح ترانسلوسنت خود را از دست داده و نمایی گچی پیدا می‌کند. تشخیص این نماد ویژه روی دندان‌های جلویی کودک آسان می‌باشد. به مرور زمان با پیشرفت روند تخریب دندان و رنگ‌گرفتن سطح خشن دندانی ناشی از خورده‌شدن توسط اسید، رنگ قهوه‌ای و یا سیاه روی دندان آشکار می‌شود.

آنچه که مهم است، تشخیص به‌موقع پوسیدگی و کمک به توقف آن با درمان زودهنگام می‌باشد.

درمان پوسیدگی دندان چیست؟
تا زمانی که پوسیدگی فقط در مینا یا همان لایه مستحکم سطحی دندان باشد، با انجام درمان‌هایی چون فلورایدتراپی (درمان با فلوراید) می‌توان به متوقف‌شدن ضایعه امیدوار بود. در این درمان سعی می‌شود که مواد معدنی از دست‌رفته دندان جایگزین شوند. اما چنانچه پوسیدگی وارد عاج شود، به دلیل ماهیت کمتر معدنی عاج نسبت به مینا، پوسیدگی سرعت گرفته و در این حالت حتماً ترمیم دندان مورد نظر ضروری می‌باشد. و اگر کودک علایمی چون درد شدید هنگام خواب و یا درد ممتد و خودبه‌خود دارد، پالپکتومی (عصب‌کشی دندان شیری) درمان ضروری و ارجح برای او محسوب می‌شود.

اگر کودک دبستانی دارید، احتمالا از زبان مربی بهداشت مدرسه شنیده‌اید که برای دندان‌های دایمی باید درمان فیشورسیلانت یا شیارپوش انجام شود. اگر هم دندانپزشک کودکتان این درمان را برایش تجویز نموده و شما در مورد انجام یا عدم انجام آن شک دارید، در ادامه مطلب با ما باشید تا با این روش پیشگیری از پوسیدگی دندان آشنا شویم.

اگر با دقت به سطح جونده دندان‌های آسیایی خود و یا فرزندتان نگاه کنید، حتما شیارهای ریز و درشت متعددی را خواهید دید. وجود این شیارها عمل جویدن و آسیاب کردن غذا را موثرتر خواهد کرد. اما گاهی شکل و عمق این فرورفتگی‌ها طبیعی نیست. عیب چنین شیارهای عمیقی این است که حتی با بهترین روش مسواک زدن، موهای مسواک توانایی رسیدن به اعماق فرورفتگی‌های دندان را ندارد. به دنبال آن مواد غذایی به جا مانده در این اعماق توسط میکروب‌های دهان تجزیه می‌شود. اسید حاصل از این تجزیه سبب صدمه به ساختار دندان شده و نهایتا تکرار این چرخه تولید اسید سبب ایجاد پوسیدگی و تشکیل حفره در دندان خواهد شد.

مزیت پوشاندن شیارهای عمیق یا فیشورسیلانت چیست؟
پوشاندن فرورفتگی‌های عمیق دندان با یک درمان ساده و بدون بی‌حسی، علاوه بر حفظ ساختار دندان، کودک را از انجام درمان‌های پیچیده‌تر بعدی نیازمند هزینه بیشتر نیز هستند، رهایی می‌بخشد. به علاوه از تخریب سریع دندان‌های جوان و مستعد پوسیدگی که معمولا به درد و ناراحتی شدید و حتی از دست رفتن دندان منتهی می‌شود، ممانعت خواهد کرد.

چگونه عمق شیارهای روی سطح دندان را می‌دهد؟
در روش فیشورسیلانت که نیازی به بی‌حسی ندارد، دندانپزشک پس از تمیزکردن و شستن سطح دندان طی چند مرحله ماده‌ای همرنگ دندان را روی شیارهای عمیق قرار می‌دهد. بدین ترتیب از عمق فرورفتگی‌های روی سطح جونده دندان کاسته شده و دسترسی موهای مسواک به این سطح کم‌عمق‌تر تسهیل می‌شود.

از چه سنی می‌توان درمان فیشورسیلانت را برای کودک انجام داد؟ بهترین زمان انجام درمان فیشورسیلانت چه زمانی است؟
دندان‌های دایمی تازه رویش یافته به دلیل ساختار نابالغشان نسبت به دندان‌های بزرگسالان بیشتر مستعد پوسیدگی هستند. از طرف دیگر دقت و مهارت کمتر کودک در مسواک زدن نیز او را در خطر پوسیدگی دندانی بیشتری قرار می‌دهد. توصیه می‌شود در کودکان با خطر بالای پوسیدگی، دندان‌های دایمی به محض رویش فیشورسیلانت شوند. بهتر آن است دندان مورد نظر از زیر لثه بیرون آمده باشد، اما اگر پوسیدگی‌های دهان کودک آن قدر وسیع و فعالند که احتمال می‌رود تا زمان رویش دندان بخشی از آن دچار پوسیدگی شود، بهتر است شیارهای در دسترس روی سطح جونده با سیلانت‌های ویژه این حالت پوشانده شوند و درمان مابقی شیارها به زمان رویش کامل‌تر دندان واگذار شود.

یک پیش‌نیاز حتمی برای فیشورسیلانت همکاری کودک برای انجام درمان است. با وجودی که این درمان بسیار ساده و بدون بی‌حسی می‌باشد، اما نیازمند یک همکاری کودک با دندانپزشک و باز نگه‌داشتن دهانش طی درمان می‌باشد. در صورت عدم توانایی کودک برای همکاری درمان باید تا زمان همکار شدن او به تعویق افتد. اولین دندان اسیایی دایمی حدودا در ۶ سالگی رویش می‌یابد. بهتر آن است در این سن برای رویش این دندان‌ها و احتمال نیاز آنها به فیشورسیلانت به متخصص مراجعه نمایید.

آیا درمان فیشورسیلانت برای دندان‌های آسیایی شیری هم قابل انجام است؟
همانطور که در مورد دندان‌های دایمی گفته شد، در مورد دندان‌های شیری نیز چنانچه فرورفتگی سطح جونده دندان عمیق باشد و دندانپزشک در مورد ضرورت انجام این درمان احساس نیاز کند، مانعی برای انجام دادن آن وجود ندارد. تنها محدودیت احتمالی عدم همکاری کودک کم سن و سال برای انجام درمان می‌باشد.

فیشورسیلانت با ترمیم‌های سفید رنگ دندان چه تفاوتی دارد؟
درمان فیشورسیلانت یا شیارپوش برای دندان‌های سالم و بدون پوسیدگی به دلیل ساختاری و داشتن شیارهای عمیق مستعد پوسیدگی زودرسند، انجام می‌شود. در این درمان ساختار دندان تراش داده نمی‌شود. لذا نیازمند بی‌حسی نمی‌باشد. علاوه بر این هزینه درمان شیارپوش در مقایسه با ترمیم بسیار کمتر بوده و کودک را از ترمیم‌های بعدی دندان نجات می‌دهد. ترمیم سفید رنگ (کامپوزیت) در دندانی انجام می‌شود که پوسیدگی در آن آغاز شده و بسته به عمق و میزان پوسیدگی، پس از انجام بی‌حسی، نسج پوسیده دندان درگیر تراشیده شده و به جای آن ماده ترمیمی قرار می‌گیرد.

پس از درمان فیشورسیلانت باید به چه نکاتی توجه کرد؟
در صورتی که پس از دریافت این درمان متوجه جدا شدن بخشی از ماده سفید روی دندان فرزندتان شدید، حتما در اولین فرصت جهت اصلاح آن به مراجعه نمایید. حتی در صورتی که ظاهرا دندان درمان شده هیچ مشکلی ندارد، بهتر است هر ۶ ماه یکبار جهت بررسی دندان مورد نظر و معاینه سایر دندان‌های فرزندتان به دندانپزشک متخصص کودکان مراجعه نمایید.